Üst Ekstremite Ampute Rehabilitasyonu

Üst Ekstremite Bakım ve Ampute Rehabilitasyonu

Protez Olmadan Eğitim

Bu bölümde anlatılanlar protez kullanımına geçmeden önce uygulanan tedbirlerdir. Bu hazırlayıcı eğitimde gövde kasları, karın kasları, sırt kasları, sağlam olan kol ve bacaklar da kuvvetlendirilir. Bu egzersizlere güdük de dahil edilir.

Güdük Kaslarını Germe

Güdükle birlikte komşu kasların ve eklemlerin, mesela dirsek kasları ve omuz eklemi de gerdirilir. Aktif olarak bu egzersizlerde zorlanıyorsanız bir havlu yardımıyla da yapabilirsiniz. Eklemlerin her yöndeki maksimum hareketliliğini korumak veya geri kazanmak önemlidir.

Sağlam Tarafın Becerisini Geliştirme

Sağlam tarafa da kaybettiğiniz elin dominant el olup olmadığına göre çok ya da az egzersiz yaptırılması gerekiyor. Beceriklilik ve güçlendirme eğitilimleri veriliyor. Sağlam tarafınızda ne kadar el becerisi olursa, günlük yaşamınız o kadar kolaylaşır (vücut hijyeni). Yazı yazmak veya diş fırçalamak gibi zor ve karmaşık hareketleri egzersiz olarak yapmanız gerekiyor.

Güdük Kaslarını Kuvvetlendirme

Egzersizin amacı kasların ve eklemlerin hareketliliğini korumak ve kas sistemini güçlendirmektir. Bu güçlendirme hareketleri hafif ağırlıklarla ve elastik egzersiz bantlarıyla yapılabilir.Aşağıdaki egzersizler daha sonra protezi yönlendirmekte kullanacağınız kasların kuvvetlendirmesini amaçlar:Güdüğünüzü hareket ettirmeden sadece kaslarınızı kasın. Başlangıçta terapistiniz elini güdüğün belirli yerlerine koyacaktır. Böylelikle hangi kaslarınızı hareket ettireceğinizi hissedeceksiniz.

Gövde Kaslarını Kuvvetlendirme

Amputasyon sonrası üst gövdenizi hareket ettirmeniz önemlidir. Aşırı omurga rotasyonu olmamasına dikkat edin. Vücutta yeterli karşıt ağırlık olmadığından omurga dengesi değişir. Duruş bozukluğundan kaynaklanabilecek ağrıları önlemek için sırtınızı güçlendirecek hareketler yapmalısınız.Protezinizi giydiğinizde denge sağlanmış olur. Eğer duruş bozukluğu varsa bunun artmasının özel hareketlerle önüne geçilir. Antrene olmuş sağlam bir gövde, proteze hakimiyeti iyileştirir ve kullanımını kolaylaştırır.

Cildin Desensitizasyonu

Amputasyon sonrası güdük ucunuz genelde hassas olur. Bunun için bir şeyler yapabilirsiniz: Bir yumuşak fırçayla veya kirpi topuyla hafif hareketlerle cildin üzerinden geçebilirsiniz. Bu cildinizin direncini arttırır. Ya da bir sert dokulu havlu yardımıyla güdüğünüzü ovalayabilirsiniz. Size uygun materyallerle güdük ucundan başlayarak yukarıya doğru çalışın.Yara iyileştikten sonra güdüğün hijyenik bakımı çok önemli. Günlük bakımda güdüğünüzü ılık suyla ve parfüm içermeyen sabunlarla temizlemeniz önemlidir. Otto Bock bakım ürünleri bakımınızı kolaylaştırır.

Yara Bakımı

Amputasyon yarası genelde üç-dört hafta içinde kapanır. Yara izi iyi bir görünüm sergilese de tam bir iyileşme uzun zaman alır. Yaranın içten de tam iyileşmesi bir buçuk yıl sürer.Mutlaka ve mutlaka yara yerinizi düzenli olarak kremlemeniz gerekir çünkü skar doku kendi kendini nemlendirme yeteneğine sahip değildir. Bunun için parfüm içermeyen kremler önerilir. Skar dokuyu yumuşak ve hareketli tutmak önemlidir. Bu bakımlar protezi kullanırken güdüğün soket içinde ağrı oluşturmaması ve rahat hareket edebilmesi içindir.Yara izinin iyileşmesinde kompresyon terapisi de önem taşır. Geniş yüzeyli kompresyon yara izinin düzgün olmasını sağlar.

Myotest ve Myo Eğitimi

Modern kol protezleri nesnelere uzanmayı ve tutmayı mümkün kılar. Kalan kaslardan gelen sinyalle proteziniz harekete geçer. Buna protezin myoelektronik olarak kumanda edilmesi denir. Belirli bir güdük kasını kastığınızda protez el açılır örneğin.Protezinizin size göre uyarlanması için Myo testinden geçmelisiniz. Böylelikle myoelektronik kontrollü protezin sizin için uygun olup olmadığı ölçülür ve becerileriniz doğrultusunda protezin tipi belirlenir. Ancak ondan sonra protez yapımına geçilebilir.Şimdi protezinize start verilebilir!

Giyme ve Çıkarma

Güdüğünüzün durumuna göre protezi giymek ve çıkarmak için değişik teknikler vardır. Önemli olan teknik açıdan tek taraflı mı yoksa çift taraflı mı protez bulunduğu. Eğitim esnasında terapistiniz size uygun olan metotları gösterecektir.Protezinizi giymeden önce cildinizi suyla nemlendirebilirsiniz. Bu uygulama cildin direncini düşürerek ciltle soket arasındaki bulunan elektrotların iletkenliğini arttırır.Nemlendirmeden temasın sağlanması ve protezi harekete geçirmeniz bir an sürebilir.

Bakım ve Temizlik

Güdüğünüzün bakımını öğrendiniz. Bunun yanı sıra protezinize de her gün bakım ve temizlik yapmanız gerekiyor. Terle oluşan kalıntıları temizlemek için iç kısmını nemli bir bezle silin. Protez eldiveninizi de verilen talimatlara göre temizleyin ve yırtıkları kontrol edin. Eğer yırtıklar oluşmuşsa eldiveninizi yeniletmeniz gerekiyor.Liner kullanıyorsanız eğer kullanım kılavuzunda belirtilen günlük temizliğe uymalısınız.

Protezle ilk Egzersizler

Proteziniz bittikten sonra protezin fonksiyonlarını kullanmayı öğreniyorsunuz. Protezinizde hangi bileşenlerin kullanıldığına göre, önce eli açmayı ve kapamayı, içe ve dışa doğru çevirmeyi ya da dirseğinizi bükmeyi çalışırınız. Ayrıca değişik protez ellerin değişimi de alıştırılır.Terapistiniz egzersizler esnasında yanlış hareket yapmamanız için sizi kontrol eder. Hareketlerinizi yanlış yapmamak ve optimize etmek için yaptığınız hareketleri kendisi de yapar, yani ayna görevini üstlenir veya sizi ayna karşısında yönlendirir. Bütün egzersizler çeşitli düzlem ve uzanma yüksekliklerinde yapılır.

Kumanda Eğitimi

Bundan sonraki eğitim, tekrarlayan hareketlere yoğunlaşmaktır. Böylelikle hareketler mümkün oldukça otomatikleşir, protezi fazla düşünmeden kullanır hale gelirsiniz ve kaslarınız kondüsyon kazanır.Mandallar, toplar ve küpler gibi nesnelerle“oyunlar” tarzında çeşitli alıştırmalar yapılır. Bu alıştırmalar, protezle kontrollü ve seri döndürme ve tutma becerisini geliştirmek içindir.

Günlük Yaşam Egzersizleri

Protez kontrolü kontrol eğitiminden ve tekrarlayan egzersizlerin ardından kompleks olan hareketlere hazırsınız demektir.Günlük yaşam egzersizleri sizin günlük ihtiyacınıza göre ve yaptığınız mesleğe göre düzenlenir.Başlangıç olarak bir havluyu katlamak gibi basit hareketlerle başlanır, daha sonra örneğin yemek hazırlamak gibi daha zor aktivitelere geçilir. Eğitim, giyinme ve soyunma, şişe kapağını açmak ve bir içecek doldurmak ve iş yerinizdeki aktiviteleri kapsar. Bağımsızlığınıza geri dönmede çok büyük kazanımlar sağlar, yardım almadan çatal bıçakla yemek gibi. Protezinizin ne kadar çok destek olduğuna siz de şaşıracaksınız.

Denge ve Koordinasyon Eğitimi

Bir amputasyon denge duygusuna etkilediği için, denge ve koordinasyon eğitimi yapılır. Koordinasyon eğitiminde önemli olan, protez ile göz arasındaki koordinasyonu çalışmak, çünkü kaybolan hissi telafi etmek için bundan sonra gözleriniz el hareketlerini kontrol edecektir. Bu koordinasyon örneğin bir sarkaç topla çalıştırılabilir.

Yardımcı Gereçler

Rehabilitasyon süresince protezinizle ilgili belirli faaliyetlerde zorluklar olursa, duruma göre değişik yardımcı araçlar da denenebilir. Bunun sizin için faydalı olup olmamasına terapistiniz karar verir.Bütün yardımcı araçlarda olduğu gibi, bunlara ne kadar az ihtiyaç duyarsanız günlük yaşamda o kadar bağımsız olursunuz. Ev içersisinde çok yardımcı araç kullanırsanız, dışarıya çıktığınız zaman yardımcı araçlara bağımlı kalırsınız ve her zaman yanınızda taşımanız gerekir.Ancak iki taraflı amputasyonlarda veya amputasyon seviyesi yüksek olanlarda bu tür yardımcı araçlara olan ihtiyaç kaçınılmazdır.

Boş Zamanı Değerlendirme ve Spor

Protezinizle birlikte size boş zamanınızda yeni fırsatlar açılıyor. Bunu değerlendirin, çünkü hareketlilik vücudunuzun genel zindeliği için bir avantaj teşkil eder. Spor için özel protezler vardır. Bu konuda lütfen sizinle ilgilenen ortopedi teknisyeninden bilgi alınız.